زندگینامه داریوش بزرگ - چهارمین شاه هخامنشی

در ادامه زندگینامهٔ داریوش یکم (داریوش بزرگ)، چهارمین شاه هخامنشی (حک. ۵۲۲ تا ۴۸۶ پ.م.) به زبان فارسی ارائه می‌شود:

تولد و تبار

زادروز: حدود ۵۵۰ پ.م. در خانوادۀ اشرافی پارسی
تبار: پسر ویشتاسپ (هیستاسپس)، نوۀ ارشام و از شاخۀ فرعی خاندان هخامنشی.
آغاز فعالیت: عضو گارد جاویدان کمبوجیه دوم بود.

پس از مرگ کمبوجیه و شورش گئومات مُغ (بردیای دروغین):

داریوش با همکاری ۶ اشراف پارسی (مانند اوتانس و گبریاس) گئومات را در پایتخت ماد (سیکَلوَش) کشت.
در ۲۹ سپتامبر ۵۲۲ پ.م. در پاسارگاد تاج‌گذاری کرد.
برای تحکیم قدرت، با آتوسا (دختر کوروش بزرگ) ازدواج نمود.

در دو سال نخست پادشاهی:

۱۹ نبرد در سراسر امپراتوری (بابل، عیلام، ماد، ارمنستان و…) انجام داد.
فتوحاتش را بر کتیبهٔ بیستون (کرمانشاه) به سه زبان (پارسی باستان، عیلامی، بابلی) حک کرد.

تقسیمات کشوری:
- امپراتوری را به ۲۰ ساتراپی (استان) تقسیم کرد.
- هر ساتراپ زیر نظر شاه و مأموران ناظر (“چشم و گوش شاه”) اداره می‌شد.
اقتصاد و مالیات:
- سکهٔ طلای دریک و سکهٔ نقرهٔ شِکِل را استاندارد کرد.
- مالیات هر ساتراپی بر اساس توان اقتصادی تعیین شد.
ساخت‌وساز:
- جادهٔ شاهی (۲۷۰۰ کیلومتر از سارد تا شوش) با چاپارخانه‌های منظم.
- کانال اتصال نیل به دریای سرخ (پیش‌نمونهٔ کانال سوئز).
- آغاز ساخت تخت جمشید به عنوان مرکز تشریفاتی.
نظامی:
- تشکیل ارتش جاویدان (۱۰٬۰۰۰ نفره با آموزش ویژه).

اروپا (۵۱۳ پ.م.): حمله به سکاها (اوکراین امروزی) و الحاق تراکیه (بلغارستان) و مقدونیه.
یونان:
- سرکوب شورش ایونیا (۴۹۹ پ.م.) و ویران کردن سارد.
- شکست در نبرد ماراتون (۴۹۰ پ.م.) از آتنی‌ها.

پیرو آیین زرتشتی و پرستش اهورامزدا، اما مدارا با ادیان دیگر:
- بازسازی معابد مصری (مانند معبد هیبیس).
- حمایت از یهودیان برای بازسازی معبد اورشلیم (ذکر شده در کتاب عزرا).

وسعت امپراتوری: از رود سند تا لیبی، با ۴۹ میلیون نفر جمعیت (بزرگ‌ترین امپراتوری جهان تا آن زمان).
شاه‌نامه فردوسی: از او به نام “داریو” یاد شده و بر عدالتش تأکید شده است.
منابع تاریخی: مورخان یونانی (هرودوت) او را مدیر مدبّر اما شکست‌خورده از یونان می‌دانند، درحالی‌که منابع ایرانی بر سازماندهی امپراتوری تمرکز دارند.

سخن داریوش در کتیبه بیستون:
“به خواست اهورامزدا، من شاه هستم…
دروغ را نابود کردم و مردمان را از ستم نجات دادم.”