تولد و پیشینه خانوادگی
استیون ویلیام هاوکینگ در ۸ ژانویه ۱۹۴۲ (مصادف با ۳۰۰ سال پس از مرگ گالیله) در آکسفورد انگلستان به دنیا آمد. خانواده او برای در امان ماندن از بمباران‌های جنگ جهانی دوم از لندن به آکسفورد مهاجرت کرده بودند. پدرش، فرانک هاوکینگ، متخصص پزشکی گرمسیری و محقق بود و مادرش، ایزابل هاوکینگ، از معدود زنان تحصیل‌کرده دانشگاه آکسفورد در دهه ۱۹۳۰ بود. محیط خانوادگی پر از کتاب و بحث‌های علمی، بستری ایده‌آل برای پرورش ذهن کنجکاو استیون فراهم کرد.
تحصیلات و سال‌های دانشگاه
- مدرسه و نبوغ زودهنگام:
هاوکینگ در مدرسه ابتدا دانش‌آموزی متوسط تلقی می‌شد و حتی برخی معلمان او را “کندذهن” می‌دانستند! اما علاقه او به ریاضیات و مکانیک—مانند ساخت کامپیوتر از قطعات بازیافتی با کمک دوستانش—نشان‌دهنده استعداد پنهانش بود. دوستانش در مدرسه او را “اینشتین” صدا می‌زدند. - آکسفورد و کمبریج:
در ۱۷ سالگی با بورسیه تحصیلی وارد کالج دانشگاهی آکسفورد شد و فیزیک خواند. با وجود مطالعه تنها ۱۰۰۰ ساعت در کل دوره سه‌ساله، با رتبه ممتاز فارغ‌التحصیل شد. سپس به دانشگاه کمبریج رفت تا تحت نظارت دنیس شیاما، کیهان‌شناسی نظری را دنبال کند.
تشخیص بیماری و نبرد با ناتوانی
در ۲۱ سالگی (۱۹۶۳) پس از علائمی مانند زمین‌خوردن‌های مکرر و ضعف عضلات، تشخیص ALS (اسکلروز جانبی آمیوتروفیک) دریافت کرد. پزشکان پیش‌بینی کردند تنها ۲ تا ۳ سال زنده خواهد ماند. این خبر او را افسرده کرد، اما آشنایی با جین وایلد (همسر آینده‌اش) و ادامه تحصیل، انگیزه‌بخش او شد. بیماری به‌تدریج او را فلج کرد:
- ۱۹۶۹: استفاده از ویلچر
- ۱۹۸۵: از دست دادن قدرت تکلم پس از عمل تراکئوستومی
- ۲۰۰۹: فلج کامل به‌جز حرکت یک عضله گونه
او با کمک دستگاه سخن‌ساز (با صدای رباتیک مشهورش) و فناوری‌های کمکی به کار ادامه داد.
دستاوردهای علمی انقلابی
هاوکینگ در مرز میان نسبیت عام و مکانیک کوانتومی به اکتشافات بزرگی دست یافت:
- تابش هاوکینگ (۱۹۷۴):
ثابت کرد سیاه‌چاله‌ها کاملاً سیاه نیستند و ذرات ساطع می‌کنند. این نظریه انقلابی، فیزیک سیاه‌چاله‌ها را متحول کرد. - تکینگی‌های فضازمان:
با همکاری راجر پنروز، نظریه‌ای ارائه داد که نشان می‌داد جهان از یک تکینگی (نقطه بی‌نهایت چگال) آغاز شده‌است—تقویت‌کننده نظریه مهبانگ. - نظریه همه‌چیز:
تلاش برای یافتن معادله‌ای که نیروهای بنیادی طبیعت را متحد کند. در کتاب طرح بزرگ (۲۰۱۰) استدلال کرد که جهان بدون نیاز به خالق به‌وجود آمده‌است.
آثار ماندگار و عمومی‌سازی علم
کتاب تاریخچه مختصر زمان (۱۹۸۸) با فروش ۹ میلیون نسخه، پیچیده‌ترین مفاهیم کیهان را به زبان ساده شرح داد و ۲۳۷ هفته در فهرست پرفروش‌های ساندی‌تایمز ماند. دیگر آثارش مانند جهان در پوست گردو و طرح بزرگ نیز دنباله‌رو این موفقیت بودند. او همچنین با همکاری دخترش، لوسی هاوکینگ، مجموعه کتاب‌های علمی برای کودکان نوشت.
زندگی شخصی و خانوادگی
- ازدواج با جین وایلد (۱۹۶۵):
این ازدواج الهام‌بخش ادامه تحصیل و پژوهش هاوکینگ شد. آنها سه فرزند داشتند: رابرت، لوسی و تیموتی. فشارهای ناشی از بیماری و شهرت، سرانجام به جدایی آنها در ۱۹۹۱ انجامید. - ازدواج با الن میسون (۱۹۹۵):
الن پرستار او بود. این ازدواج ۱۱ سال دوام آورد و در ۲۰۰۶ به طلاق انجامید.
جوایز و میراث
- استاد لوکاسی ریاضیات کمبریج (۱۹۷۹–۲۰۰۹):
مقامی که پیش‌تر متعلق به اسحاق نیوتن بود. - مدال آزادی ریاست‌جمهوری آمریکا (۲۰۰۹) و عضویت در انجمن سلطنتی (۱۹۷۴).
- فرهنگ عامه:
حضور در سریال‌هایی چون سیمپسون‌ها و بیگ‌بنگ تئوری، و استفاده از صدایش در آهنگ پینک فلوید.
پایان یک اسطوره
هاوکینگ در ۱۴ مارس ۲۰۱۸ (مصادف با زادروز آلبرت اینشتین) در ۷۶ سالگی درگذشت. خاکستر او در کلیسای وستمینستر، نزدیک آرامگاه نیوتن و چارلز داروین به‌خاک سپرده شد. بر سنگ قبرش، معادله تابش هاوکینگ حک شده‌است.
اندیشه‌های الهام‌بخش
“به ستاره‌ها نگاه کنید، نه به پاهایتان”
هاوکینگ با این جملات به فرزندانش توصیه می‌کرد:
- هرگز تسلیم نشوید: کار به زندگی معنا می‌دهد.
- اگر عشق یافتید، آن را حفظ کنید.
- بزرگ‌ترین دشمن انسان توهم دانستن است، نه ناآگاهی.
استیون هاوکینگ نه فقط به‌خاطر نظریه‌هایش، بلکه به‌دلیل پایداری در برابر بیماری و همگانی‌کردن علم، نمادی جاودان شد. زندگی او گواهی است بر این که “روح انسان می‌تواند بر محدودیت‌های جسمی چیره شود” .