چارلز رابرت داروین (۱۸۸۲–۱۸۰۹)، دانشمند انقلابی انگلیسی، با نظریه تکامل از طریق انتخاب طبیعی درک بشر از حیات را دگرگون کرد. در ادامه، مراحل زندگی، دستاوردها، و میراث ماندگار او بررسی شده است:
خلاصه اطلاعات کلیدی
| بخش | اطلاعات |
|---|---|
| تولد و مرگ | ۱۲ فوریه ۱۸۰۹ در شروزبری، انگلستان؛ درگذشته ۱۹ آوریل ۱۸۸۲ در لندن . |
| مهم‌ترین اثر | خاستگاه گونه‌ها (۱۸۵۹) که نظریه تکامل و انتخاب طبیعی را معرفی کرد . |
| سفر تاریخی | سفر ۵ ساله با کشتی اچ‌ام‌اس بیگل (۱۸۳۶–۱۸۳۱)، جمع‌آوری ۱٬۵۰۰ نمونه جانوری و گیاهی . |
| نظریه انقلابی | گونه‌ها از اجداد مشترک تکامل یافته‌اند و انتخاب طبیعی عامل سازگاری آنهاست . |
| خانواده | ازدواج با اِما وجوود (۱۸۳۹)، ۱۰ فرزند، و نگرانی دائمی درباره سلامت آن‌ها به دلیل ازدواج فامیلی . |
دوران کودکی و تحصیلات
- خانواده علمی:
پدرش پزشک و پدربزرگش، اراسموس داروین، گیاه‌شناس مشهور و طرفدار نظریه‌های اولیه تکامل بود . - تحصیلات ناکام:
- پزشکی در دانشگاه ادینبرا (۱۸۲۵): جراحی بدون بی‌هوشی او را آزرد و انصراف داد .
- الهیات در کمبریج (۱۸۲۸): با راهنمایی استاد گیاه‌شناسی، جان هنسلو، به علوم طبیعی علاقه‌مند شد .
- مهارت‌های کلیدی:
آموختن تاکسیدرمی از جان اِدمونستون (برده آزادشده) که بعدها در سفر بیگل حیاتی شد .
سفر بیگل: جرقه انقلاب علمی
- پیشنهاد غیرمنتظره: هنسلو در ۱۸۳۱ او را به عنوان طبیعت‌شناس به ناخدا رابرت فیتزروی معرفی کرد .
- مشاهدات تعیین‌کننده:
- فسیل‌های پاتاگونیا: کشف استخوان‌های غول‌پیکر پستانداران منقرض‌شده کنار صدف‌های مدرن .
- جزایر گالاپاگوس: تفاوت منقار سهره‌ها در جزایر مختلف، نشانه‌ای از سازگاری با محیط .
- تأثیر کتاب اصول زمین‌شناسی: مطالعه اثر چارلز لایل درباره تغییر تدریجی زمین، ذهنیت داروین را شکل داد .
تدوین نظریه تکامل: ۲۰ سال تأمل
- ایده اولیه (۱۸۳۸): پس از مطالعه توماس مالتوس (جمعیت و منابع)، مفهوم رقابت برای بقا را پرورش داد .
- انتخاب طبیعی:
“گونه‌های سازگار‌تر با محیط، بیشتر زنده می‌مانند و ویژگی‌های خود را به نسل بعد منتقل می‌کنند” .
- تأخیر در انتشار: ترس از واکنش مذهبی و جامعه علمی باعث شد ۲۰ سال نظریه را اصلاح کند .
- رقابت با والاس: در ۱۸۵۸، آلفرد راسل والاس نظریه‌ای مشابه ارسال کرد. داروین و والاس به طور مشترک در انجمن لینه‌ای لندن ارائه دادند .
آثار برجسته و میراث علمی
- خاستگاه گونه‌ها (۱۸۵۹):
- توضیح تبار مشترک تمام موجودات زنده و نقش انتخاب طبیعی .
- واکنش‌ها: خشم کلیسا (“انکار آفرینش الهی”) ولی استقبال علمی گسترده .
- تبار انسان (۱۸۷۱):
- انسان و میمون را دارای نیای مشترک معرفی کرد و انتخاب جنسی را توضیح داد .
- سفر بیگل (۱۸۳۹): خاطرات مشاهدات او از آمریکای جنوبی تا اقیانوسیه .
چالش‌ها و تناقضات
- بیماری مرموز: پس از سفر بیگل، دچار علائم مزمن (خستگی، تهوع) شد؛ احتمالاً ناشی از نیش حشره در آمریکای جنوبی (بیماری چاگاس) .
- تعارض دین و علم:
- گرایش اولیه به الهیات طبیعی، ولی نظریه‌اش “خلقت بدون نیاز به خدا” را ترویج کرد .
- در مراسم تشییع در کلیسای وست‌مینستر، با وجود عقاید الحادی‌اش، به پاس خدمات علمی دفن شد .
- سوءاستفاده اجتماعی: نظریه او بعدها به غلط برای توجیه نژادپرستی و اصلاح نژادی (“داروینیسم اجتماعی”) استفاده شد .
میراث داروین:
داروین نه‌تنها زیست‌شناسی، بلکه فلسفه، الهیات، و جامعه‌شناسی را متحول کرد. نظریه او امروز پایه‌ای انکارناپذیر در علم است و با کشفیات ژنتیکی (مثل DNA) تأیید شده‌است .
“این اندیشه که حیات با تمام زیبایی‌هایش از قانون‌های ساده طبیعی نشأت گرفته، باشکوه‌ترین مفهوم علمی تاریخ است.” — استفان جی گولد