تولد و سال‌های نخستین
- تولد و خانواده:
ماریا سالومه اسکودوفسکا در ۷ نوامبر ۱۸۶۷ در ورشو، لهستان (تحت حکومت روسیه) به دنیا آمد. او کوچکترین فرزند از پنج فرزند خانواده بود. پدرش، ولادیسلاو اسکودوفسکی، معلم فیزیک و ریاضی، و مادرش، برونیسلاوا، مدیر مدرسه بود. خانواده‌اش به دلیل فعالیت‌های میهن‌پرستانه لهستانی، ثروت خود را از دست داده و در فقر زندگی می‌کردند . - تراژدی‌های کودکی:
در ۷ سالگی خواهر بزرگش زوفیا را بر اثر تیفوس و در ۱۰ سالگی مادرش را بر اثر سل از دست داد. این وقایع باعث شد ماری از اعتقادات کاتولیکی فاصله بگیرد و به ندانم‌گرایی روی آورد . - استعداد درخشان:
در ۱۶ سالگی مدال طلای المپیاد علمی روسیه را کسب کرد، اما به دلیل ممنوعیت تحصیل زنان در لهستان، نتوانست به دانشگاه برود .
تحصیل و مهاجرت به پاریس
- دانشگاه شناور:
به همراه خواهرش برونیا در “دانشگاه شناور” (موسسه‌ای مخفی برای آموزش زنان در ورشو) ثبت‌نام کرد. برای تامین هزینه تحصیل برونیا در پاریس، به عنوان معلم خصوصی کار کرد . - تحصیل در سوربن:
در ۱۸۹۱ در ۲۴ سالگی به پاریس رفت و در دانشگاه سوربن در رشته‌های فیزیک و شیمی ثبت‌نام کرد. در فقر شدید زندگی می‌کرد: گاهی تنها با نان و چای روزگار می‌گذراند و در زمستان‌ها لباس‌هایش را لایه‌لایه می‌پوشید تا گرم بماند . - دستاوردهای تحصیلی:
- ۱۸۹۳: مدرک کارشناسی ارشد فیزیک با رتبه اول
- ۱۸۹۴: مدرک کارشناسی ارشد شیمی با رتبه دوم .
همکاری علمی و ازدواج با پیر کوری
- ملاقات با پیر:
در ۱۸۹۴ هنگام تحقیق روی خواص مغناطیسی فولاد، با فیزیکدان فرانسوی پیر کوری آشنا شد. آشنایی آن‌ها توسط فیزیکدان لهستانی جوزف کوالسکی صورت گرفت . - ازدواج و شراکت:
در ۱۸۹۵ با مراسمی ساده ازدواج کردند. ماری به جای لباس عروس، لباس آبی تیره‌ای پوشید که بعدها در آزمایشگاه از آن استفاده کرد! آن‌ها دو فرزند به نام‌های ایرن (۱۸۹۷) و ایو (۱۹۰۴) داشتند .
کشف رادیواکتیویته و عناصر جدید
- انقلاب در علم:
تحت تأثیر کشف پرتوهای اورانیوم توسط هانری بکرل (۱۸۹۶)، ماری اصطلاح “رادیواکتیویته” را ابداع و ثابت کرد این پدیده ذاتی اتم‌هاست . - کشف پولونیوم و رادیوم:
در آزمایشگاهی محقر (انباری قدیمی!)، تنها سنگ معدن پیچبلند را پردازش کردند:- ۱۸۹۸: کشف پولونیوم (نام‌گذاری به احترام لهستان)
- ۱۸۹۸: کشف رادیوم (پرتوافشانی ۳۰۰ برابر اورانیوم) .
- تلاش طاقت‌فرسا:
چهار سال با دیگ‌های جوشان و دودهای سمی کار کردند تا تنها ۰.۱ گرم رادیوم از ۸ تن سنگ استخراج کنند! ماری در این دوره دچار سوختگی‌های شدید و عفونت ریوی شد .
جدول: عناصر کشف شده توسط کوری‌ها
| عنصر | سال کشف | منشأ نام | ویژگی |
|---|---|---|---|
| پولونیوم | ۱۸۹۸ | وطن ماری (لهستان) | پرتوزایی ۳۰۰x اورانیوم |
| رادیوم | ۱۸۹۸ | واژه لاتین “radius” (پرتو) | پرتوزایی ۳۰۰x اورانیوم، کاربرد پزشکی |
جایزه‌های نوبل و دستاوردهای پس از مرگ پیر
- نوبل فیزیک ۱۹۰۳:
به‌طور مشترک با پیر کوری و هانری بکرل برای کشف رادیواکتیویته دریافت شد. ماری اولین زن برنده نوبل در تاریخ شد . - تراژدی مرگ پیر:
در ۱۹۰۶، پیر در تصادف با درشکه درگذشت. ماری با وجود اندوه عمیق، جایگاه استادی او در سوربن را پذیرفت و اولین استاد زن این دانشگاه شد . - نوبل شیمی ۱۹۱۱:
برای جداسازی رادیوم خالص دریافت کرد. او تنها فردی است که نوبل را در دو رشته علمی متفاوت (فیزیک و شیمی) کسب کرده است .
جدول: جوایز نوبل ماری کوری
| سال | رشته | دلیل اهدا | نکات تاریخی |
|---|---|---|---|
| ۱۹۰۳ | فیزیک | کشف رادیواکتیویته طبیعی | اولین زن برنده نوبل |
| ۱۹۱۱ | شیمی | جداسازی رادیوم خالص | تنها فرد برنده نوبل در دو رشته علمی |
فعالیت‌های دوران جنگ و سال‌های پایانی
- خدمات در جنگ جهانی اول:
با ساخت “اتومبیل‌های رادیولوژی” (دستگاه‌های پرتابل اشعه ایکس)، به درمان هزاران سرباز کمک کرد. خودش نیز به عنوان اپراتور به جبهه‌ها رفت . - بنیان‌گذاری مؤسسات علمی:
- مؤسسه رادیوم پاریس (۱۹۱۴): مرکز تحقیقات فیزیک و شیمی هسته‌ای
- مؤسسه رادیوم ورشو (۱۹۳۲): به مدیریت خواهرش برونیا .
- مرگ بر اثر اشعه:
در ۴ ژوئیه ۱۹۳۴ در ۶۶ سالگی بر اثر کم‌خونی آپلاستیک ناشی از مواجهه طولانی با تشعشعات درگذشت. جسد او تا امروز به دلیل رادیواکتیویته بالا در تابوب سربی نگهداری می‌شود .
میراث و تأثیرات ماندگار
- خانواده نوبلیست:
دخترش ایرن کوری در ۱۹۳۵ نوبل شیمی را با همسرش فردریک ژولیو برای کشف رادیواکتیویته مصنوعی دریافت کرد . - تغییر نگاه به زنان در علم:
مبارزه او با تبعیض جنسیتی، راه را برای حضور زنان در مراکز علمی باز کرد. - کاربردهای پزشکی:
کشف رادیوم به توسعه رادیوتراپی سرطان منجر شد و میلیون‌ها بیمار را نجات داد . - حواشی زندگی شخصی:
در ۱۹۱۱، پس از افشای رابطه عاشقانه با فیزیکدان متأهل پل لانژون، با موجی از انتقادات رسانه‌ای مواجه شد، اما هرگز اجازه نداد این موضوع دستاوردهای علمی‌اش را تحت‌الشعاع قرار دهد .
درس‌هایی از زندگی ماری کوری
“در زندگی از هیچ چیز نترسید؛ تنها همه چیز را بفهمید. اکنون وقت آن است که بیشتر بفهمیم تا کمتر بترسیم.”
— ماری کوری
ماری کوری نه‌تنها با کشف عناصر و قوانین فیزیکی، بلکه با شکستن مرزهای جنسیتی و اجتماعی، نمادی از مقاومت و عشق به دانش شد. زندگی او گواهی است بر این حقیقت که “هیچ چیز در زندگی ترس‌آور نیست، تنها نیاز به درک دارد” .