دوران کودکی و جوانی (۱۸۰۲–۱۸۲۲)
- تولد و خانواده:
ویکتور ماری هوگو در ۲۶ فوریه ۱۸۰۲ در بزانسون، فرانسه، به دنیا آمد. پدرش، ژوزف لئوپولد هوگو، ژنرال ارتش ناپلئون بود و مادرش، سوفی ترِبوشه، از پیروان آزادی‌خواهی به سبک ولتر. کودکی او با سفرهای مداوم به دلیل شغل پدری در کشورهای مختلف (از جمله اسپانیا و ایتالیا) گذشت، که تأثیر عمیقی بر دیدگاه‌هایش گذاشت . - تحصیلات:
بخشی از تحصیلات ابتدایی را در کالج نجیب‌زادگان مادرید گذراند، سپس زیر نظر کشیشی بازنشسته به نام پدر ریویه در فرانسه آموزش دید. در ۱۲ سالگی وارد پانسیون کوردیه شد و در اوقات فراغت به مطالعه آثار شاتوبریان و ویرژیل پرداخت. نخستین اشعارش را در ۱۵ سالگی سرود و در مسابقات ادبی آکادمی فرانسه برنده شد .
شکوفایی ادبی و نقشه‌ای در رمانتیسم (۱۸۲۲–۱۸۴۳)
- آغاز نویسندگی:
اولین مجموعه شعرش، قصیده‌ها و دیگر اشعار (۱۸۲۲)، را در ۲۰ سالگی منتشر کرد. نخستین رمانش، بو-ژارگال (۱۸۲۶)، نیز توجه محافل ادبی را جلب نمود . - انقلاب رمانتیسم:
در ۱۸۲۷ با نگارش مقدمه‌ای بر نمایشنامه کرمول، «مانیفست رمانتیسم» را تدوین کرد. او در این مقدمه ادعا کرد: «هر آنچه در طبیعت است، به هنر تعلق دارد» و با رد قواعد کلاسیک، بر آزادی بیان در ادبیات تأکید نمود. این اثر جنبشی نو را در ادبیات اروپا آغاز کرد و هوگو را به رهبر رمانتیسم تبدیل نمود . - آثار شاخص:
- گوژپشت نوتردام (۱۸۳۱): این رمان تاریخی-انتقادی که در پاریس قرن پانزدهم می‌گذرد، به احیای معماری گوتیک و بازسازی کلیسای نوتردام کمک کرد .
- نمایشنامه هرنانی (۱۸۳۰): با شکستن قواعد نئوکلاسیک، جنجال ادبی به‌پا کرد و پیروزی رمانتیسم را تثبیت نمود .
زندگی شخصی: عشق، خیانت و تراژدی
- ازدواج و خانواده:
در ۱۸۲۲ با آدل فوشه، دوست کودکی‌اش، ازدواج کرد. این ازدواج پس از مخالفت‌های خانوادگی و ردوبدل کردن ۲۰۰ نامه پنهانی صورت گرفت. آنها پنج فرزند داشتند: لئوپولدین (در کودکی درگذشت)، لئوپولدین، چارلز، فرانسوا-ویکتور و آدل . - تراژدی‌ها:
- مرگ لئوپولدین (۱۸۴۳): دختر محبوبش در ۱۹ سالگی به همراه همسرش در رودخانه سن غرق شد. این واقعه هوگو را دچار افسردگی عمیقی کرد .
- بیماری آدل (دختر کوچک): پس از عشق نافرجام به افسری بریتانیایی دچار روان‌پریشی شد .
- روابط عاشقانه:
همسرش آدل در ۱۸۳۱ با منتقد ادبی، شارل-آگوستن سنت-بوو، رابطه داشت. هوگو پس از این خیانت، با هنرپیشه‌ای به نام ژولیت دروئه ارتباطی ۵۰ ساله آغاز کرد که تا پایان عمرش ادامه یافت .
فعالیت‌های سیاسی و تبعید (۱۸۴۸–۱۸۷۰)
- تحول ایدئولوژیک:
ابتدا سلطنت‌طلب بود، اما پس از انقلاب ۱۸۴۸ به جمهوری‌خواهی گرایش یافت و به عنوان نماینده مجلس انتخاب شد. او با کودتای لویی ناپلئون (ناپلئون سوم) در ۱۸۵۱ مخالفت کرد و شعار داد: «هنگامی که آزادی در خطر است، وطن به همه تعلق دارد!» . - تبعید ۱۹ ساله:
به دلیل مخالفت‌هایش، به بروکسل و سپس جزایر مانش تبعید شد. در این دوران آثار بزرگی مانند بینوایان (۱۸۶۲) و کیفرها (۱۸۵۳) را نوشت که علیه استبداد ناپلئون سوم بودند. بینوایان در تبعید منتشر شد و به ۲۲ زبان ترجمه گردید .
آثار ماندگار و سبک ادبی
- مشخصات سبکی:
ترکیب تاریخ، سیاست و احساسات انسانی با نثری حماسی. او معتقد بود: «شاعر دو وظیفه دارد: بازتاب احساسات جهانی و راهنمایی خواننده» . - شاهکارها:
- بینوایان (۱۸۶۲): نقد بی‌عدالتی‌های اجتماعی فرانسه قرن نوزدهم از طریق زندگی ژان والژان. این کتاب به «کتاب مقدس بشریت» مشهور شد .
- مردی که می‌خندد (۱۸۶۹): بررسی فساد اشرافی‌گری در انگلستان.
- ۹۳ (۱۸۷۴): تحلیل انقلاب فرانسه .
- اشعار و نمایشنامه‌ها:
بیش از ۲۰ مجموعه شعر (مانند افسانه قرون) و نمایشنامه‌هایی چون روی بلاس از او به جا مانده است .
سال‌های پایانی و میراث (۱۸۷۰–۱۸۸۵)
- بازگشت به فرانسه:
پس از سقوط ناپلئون سوم در ۱۸۷۰، به پاریس بازگشت و به عنوان سناتور انتخاب شد. در ۸۰ سالگی، مراسم باشکوهی برایش برگزار شد . - مرگ و تشییع تاریخی:
در ۲۲ مه ۱۸۸۵ در ۸۳ سالگی درگذشت. مراسم تشییع او با حضور ۲ میلیون نفر، بزرگ‌ترین مراسم خاکسپاری تاریخ فرانسه بود. پیکرش در پانتئون پاریس، نزدیک آرامگاه ولتر و روسو، به خاک سپرده شد . - میراث فرهنگی:
هوگو الهام‌بخش اقتباس‌های سینمایی (مانند فیلم‌های بینوایان و انیمیشن گوژپشت نوتردام دیزنی) و نمایش‌های موزیکال بوده است. او امروز نماد مبارزه با بی‌عدالتی و دفاع از حقوق محرومان شناخته می‌شود .
گاهشمار زندگی هوگو
| سال | رویداد |
|---|---|
| ۱۸۰۲ | تولد در بزانسون |
| ۱۸۲۲ | انتشار اولین شعر و ازدواج با آدل |
| ۱۸۳۱ | انتشار گوژپشت نوتردام |
| ۱۸۴۳ | مرگ دخترش لئوپولدین |
| ۱۸۵۱–۱۸۷۰ | تبعید به دلیل مخالفت سیاسی |
| ۱۸۶۲ | انتشار بینوایان |
| ۱۸۸۵ | مرگ و تشییع ملی |
نقل‌قول نمادین:
«آزادی مانند نور است؛ هر کجا بتابد، بذر امید می‌افشانَد.»
— ویکتور هوگو در بینوایان .
هوگو نه تنها ستون ادبیات رمانتیک، بلکه چهره‌ای انقلابی در عرصه سیاست و عدالت اجتماعی بود. زندگی او تلفیقی از تراژدی شخصی، عشق‌های آتشین و تعهدی نستوهانه به «انسانیت» بود که در هر صفحه از آثارش نفس می‌کشد.