- تولد در فقر: نیکلای چائوشسکو در ۲۶ ژانویه ۱۹۱۸ در روستایی فقیر در منطقه “اُلت” رومانی به دنیا آمد. او سومین فرزند از خانواده‌ای ده‌نفره بود که به کشاورزی مشغول بودند .
- تحصیلات محدود: تنها تا ۱۱ سالگی تحصیل کرد و سپس برای کار به بخارست رفت. در نوجوانی به عنوان شاگرد کفاش و بعداً کارگر کارخانه مشغول شد .
- ورود به سیاست: در ۱۵ سالگی به جنبش‌های کمونیستی پیوست و به‌دنبال فعالیت‌های زیرزمینی، چندین بار زندانی شد. در زندان با گئورگیو-دج، رهبر آینده حزب کمونیست رومانی آشنا شد که مسیر زندگی او را تغییر داد .
صعود سیاسی
- پله‌های ترقی:
- پس از جنگ جهانی دوم و به‌قدرت رسیدن کمونیست‌ها، به‌سرعت در حزب رشد کرد.
- ۱۹۶۵: پس از مرگ گئورگیو-دج، دبیرکل حزب کمونیست رومانی شد.
- ۱۹۷۴: با ایجاد مقام “رئیس‌جمهور” به عنوان رهبر بلامنازع رومانی تثبیت شد .
- سیاست‌های مستقل:
- با وجود وفاداری به بلوک شرق، گاه مواضع مستقلانه می‌گرفت؛ مانند محکوم‌کردن اشغال چکسلواکی توسط شوروی در ۱۹۶۸.
- روابط اقتصادی با غرب را توسعه داد اما این سیاست‌ها به بدهی سنگین خارجی منجر شد .
ویژگی‌های حکومت (۱۹۶۵–۱۹۸۹)
- کیش شخصیت:
- القابی چون “رهبر عصر طلایی”، “دانوب اندیشه” و “نابغه کارپات” برای او ساخته شد.
- تصاویرش در تمام شهرها حضور داشت و اخبار روزانه حداقل یک ساعت به او و همسرش النا اختصاص می‌یافت .
- سرکوب سیستماتیک:
- سازمان امنیت (“سکوریتاته”) با ۱۵۰٬۰۰۰ مأمور و ۷۰۰٬۰۰۰ خبرچین، یکی از مخوف‌ترین دستگاه‌های امنیتی اروپای شرقی بود.
- مخالفان روانه زندان‌های مخوف مانند “پیتستی” می‌شدند .
- سیاست‌های اقتصادی فاجعه‌بار:
- برنامه “نوسازی” با ساخت کاخ عظیم خلق (دومین ساختمان اداری جهان) و کانال دانوب-دریای سیاه، اقتصاد را نابود کرد.
- مردم در فقر شدید زندگی می‌کردند، در حالی که خانواده چائوشسکو در کاخ‌های مجلل زندگی می‌کرد .
- خانواده سالاری:
- همسرش النا به عنوان معاون نخست‌وزیر، “نفر دوم کشور” لقب گرفت.
- پسرش نیکو، دبیر اول کمیته حزب در شهر سیبیو شد .
سقوط و اعدام (دسامبر ۱۹۸۹)
- جرقه انقلاب:
- ۱۶ دسامبر: اعتراضات در تیمیشوآرا پس از دستگیری “لازلو توئکس” (کشیش مدافع اقلیت مجار) آغاز شد. نیروهای امنیتی صدها معترض را کشتند .
- ۱۷ دسامبر: چائوشسکو در اوج بحران برای سفر دیپلماتیک به ایران رفت! این سفر با انتقاد تند صادق خلخالی در مجلس ایران مواجه شد .
- لغزش در بالکن:
- ۲۱ دسامبر: در تجمع “همبستگی” در بخارست، معترضان شعار “مرگ بر دیکتاتور” سر دادند. هنگامی که فریاد معترضی او را ساکت کرد (“ببند دهنت را، دیکتاتور!”)، صحنه به‌طور زنده پخش شد .
- فرار و محاکمه:
- ۲۲ دسامبر: با هجوم مردم به کاخ ریاست‌جمهوری، با بالگرد فرار کرد. پس از فرود اجباری در تارگویشته، دستگیر شد.
- ۲۵ دسامبر: در دادگاه نظامی ۲ ساعته به اتهام “نسل‌کشی”، “فساد” و “خیانت” محکوم و بلافاصله با همسرش تیرباران شد. فیلم اعدام جهانی شد .
میراث و ابهامات تاریخی
- تلفات انقلاب: پیش از اعدام او کمتر از ۵۰ کشته داشت، اما پس از آن به ۱٬۱۰۰ نفر رسید. نقش نیروهای خارجی (از جمله سرویس‌های اطلاعاتی همسایه) در این افزایش هنوز مورد بحث است .
- مقایسه با دیکتاتورهای معاصر: سقوط ناگهانی او مشابه الگوی صدام حسین و معمر قذافی است؛ همه نشان دادند که حکومت‌های به ظاهر تزلزل‌ناپذیر می‌توانند یک‌شبه فروبپاشند .
- ارزیابی امروز رومانی: با وجود مشکلات در توزیع ثروت، رومانی اکنون عضو اتحادیه اروپا و ناتو است و شاخص‌های زندگی بهبود یافته‌است. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد مردم به شرایط فعلی تمایل دارند .
جدول زمانی نقاط عطف زندگی چائوشسکو
| سال | رویداد |
|---|---|
| ۱۹۱۸ | تولد در منطقه “اُلت” |
| ۱۹۶۵ | دبیرکل حزب کمونیست |
| ۱۹۷۴ | ریاست‌جمهوری |
| مارس ۱۹۸۹ | هشدار برادرش میهای درباره توطئه قدرت‌های بزرگ |
| اوایل دسامبر ۱۹۸۹ | ملاقات تحقیرآمیز با گورباچف در مسکو |
| ۱۷-۲۰ دسامبر ۱۹۸۹ | سفر به ایران در اوج بحران |
| ۲۱ دسامبر ۱۹۸۹ | شعار ضد او در تجمع بخارست |
| ۲۵ دسامبر ۱۹۸۹ | اعدام با جوخه آتش |
تحلیل پایانی
چائوشسکو نماد دیکتاتوری است که در توهم قدرت مطلق غرق شد. هشدارهای برادر، هشدار رهبران بلوک شرق، و حتی تذکر هاشمی رفسنجانی در تهران مبنی بر ناآرامی‌ها را نادیده گرفت. سقوط خونین او نه تنها پایان عصر کمونیسم در رومانی بود، بلکه درس عبرتی ماندگار برای تاریخ شد: “هیچ دیکتاتوری از عبرت‌های تاریخ نمی‌آموزد، زیرا خود را تافتهٔ جدا بافته می‌پندارد” .