- تاریخ و محل تولد: تیموتی جان برنرز لی در ۸ ژوئن ۱۹۵۵ در لندن، انگلستان متولد شد.
- پیشینه خانوادگی: پدر و مادر او، کانوی برنرز لی و مری لی وودز، ریاضیدانانی بودند که روی توسعه اولین کامپیوتر تجاری جهان (Ferranti Mark 1) کار می‌کردند. این محیط علمی، علاقه او به فناوری را از کودکی شکل داد. والدینش ریاضیات را چنان به او آموخته بودند که حتی سر میز شام نیز از آن استفاده می‌کرد.
تحصیلات و سال‌های نخستین
- مدرسه و اولین کامپیوتر: در دبستان Sheen Mount تحصیل کرد (که بعدها سالنی به نام او اختصاص یافت). در نوجوانی با یک تلویزیون قدیمی، پردازنده M6800 و دستگاه لحیم‌کاری، اولین کامپیوتر شخصی خود را ساخت.
- دانشگاه: در کالج کویین دانشگاه آکسفورد فیزیک خواند و در ۱۹۷۶ با درجه ممتاز فارغ‌التحصیل شد. در دوران دانشگاه، با هک کامپیوترهای دانشگاه، ایده‌های اولیه برای سازماندهی اطلاعات را آزمایش می‌کرد.
اختراع وب جهان‌گستر (WWW)
- ایده اولیه در CERN: در ۱۹۸۰ به عنوان پیمانکار در سازمان اروپایی پژوهش‌های هسته‌ای (CERN) مشغول شد. نیاز به اشتراک‌گذاری داده‌ها میان دانشمندان جهانی، او را به طراحی سیستم ENQUIRE مبتنی بر اَبَرمتن (هایپرتکست) سوق داد. این پروژه، پایه‌ای برای وب آینده شد.
- پروپوزال تاریخی ۱۹۸۹: در مارس ۱۹۸۹، طرحی برای «سیستم مدیریت اطلاعات» ارائه کرد که در آن URL (نشانی وب)، HTTP (پروتکل انتقال ابرمتن) و HTML (زبان نشانه‌گذاری) تعریف شدند. مدیرش، مایک سندال، این ایده را «مبهم اما هیجان‌انگیز» توصیف کرد.
- اجرای عملی: تا دسامبر ۱۹۹۰، با کمک رابرت کیلیائو، اولین ارتباط موفق کلاینت-سرور را via اینترنت برقرار کرد. اولین مرورگر وب (WorldWideWeb) و سرور (CERN HTTPd) را روی کامپیوتر NeXTSTEP ساخت. نخستین وب‌سایت جهان با آدرس info.cern.ch در ۶ اوت ۱۹۹۱ منتشر شد.
نقل‌قول کلیدی:
«فقط باید ایده ابرمتن را به TCP و DNS متصل می‌کردم! وب متولد شد.» — برنرز لی درباره سادگی ایده بنیادین.
تأسیس کنسرسیوم جهانی وب (W3C) و فعالیت‌های بعدی
- W3C: در ۱۹۹۴، کنسرسیوم وب جهان‌گستر (W3C) را در MIT تأسیس کرد تا استانداردهای باز (مانند HTML/CSS) را توسعه دهد. تأکید او بر «رایگان و بدون انحصار» بودن وب، تحول دیجیتال را دموکراتیک کرد.
- وب معنایی: از ۲۰۰۴ در دانشگاه ساوتهمپتون روی وب معنایی کار کرد که هدفش تبدیل داده‌های خام به اطلاعات ماشین‌خوان برای هوش مصنوعی بود.
- بنیاد وب جهان‌گستر: در ۲۰۰۹ این بنیاد را برای مقابله با شکاف دیجیتالی و ترویج دسترسی آزاد به اینترنت ایجاد کرد. همچنین پروژه Solid را برای بازگرداندن مالکیت داده‌ها به کاربران در برابر انحصار شرکت‌های فناوری رهبری می‌کند.
جوایز و تقدیرها
- نشان شوالیه: در ۲۰۰۴ از ملکه الیزابت دوم به پاس «خدمات پیشگامانه به توسعه اینترنت» دریافت کرد.
- جایزه تورینگ (۲۰۱۶): معادل نوبل علوم کامپیوتر برای «اختراع وب، اولین مرورگر و پروتکل‌های اساسی».
- تقدیر در المپیک ۲۰۱۲: در مراسم افتتاحیه لندن، با توییت «این برای همه است» روی صفحه‌کلید کامپیوتر NeXT، از او تجلیل شد.
- سایر جوایز: مدال امپراتوری بریتانیا (۲۰۰۷)، جایزه هزاره فناوری فنلاند (۲۰۰۴)، و قرارگیری در فهرست ۱۰۰ شخصیت برتر قرن بیستم توسط مجله تایم.
جدول جوایز شاخص:
| جایزه | سال | دلیل |
|---|---|---|
| نشان شوالیه | ۲۰۰۴ | خدمات پیشگامانه به اینترنت |
| جایزه تورینگ | ۲۰۱۶ | اختراع وب و پروتکل‌های پایه |
| جایزه هزاره فناوری | ۲۰۰۴ | توسعه وب به عنوان حق جهانی بشر |
| عضویت در انجمن سلطنتی | ۲۰۰۱ | نقش در علوم کامپیوتر و ارتباطات |
فلسفه و میراث
- وب به مثابه حقوق بشر: اعتقاد دارد «اینترنت منعکس‌کننده بشریت است و باید به عنوان یک حق اساسی شناخته شود». هشدار می‌دهد انحصار داده‌ها توسط شرکت‌ها و حکومت‌ها، روح دموکراتیک وب را تهدید می‌کند.
- انتقاد از وضعیت کنونی: نگران اخبار جعلی، نقض حریم خصوصی و تبعیض دیجیتالی است. پروژه Contract for the Web (۲۰۱۹) او، راه‌حل‌هایی برای وب امن‌تر ارائه می‌دهد.
- تواضع تاریخی: با وجود امکان ثروت انبوه از طریق ثبت پتنت، وب را رایگان منتشر کرد:
«اگر این ایده را ثبت می‌کردم، امروز ثروتمند بودم، اما جهان فقیرتر می‌شد.».
زندگی شخصی
- خانواده: دو بار ازدواج کرد (نانسی کارلسون ۱۹۹۰–۲۰۱۱؛ رزماری لیث از ۲۰۱۴). دو فرزند بیولوژیک به نام‌های آلیس و بن و سه فرزندخوانده دارد.
- فعالیت‌ها: عضو کلیسای جهان‌گرای وحدت‌بخش است و کتاب بافت شبکه (۱۹۹۹) را درباره تاریخ و آینده وب نوشته است.
تیم برنرز لی با اختراعی که ارتباطات، تجارت و آموزش را دگرگون کرد، در زمره تأثیرگذارترین چهره‌های عصر دیجیتال جای دارد. انتخاب او برای رایگان گذاشتن وب، نماد تعهد به دانشِ همگانی است — میراثی که ادامه مبارزه او برای «وبی بهتر» را ضروری می‌کند.