مارک الیوت زاکربرگ در ۱۴ مه ۱۹۸۴ در شهر وایت پلینز، نیویورک، در یک خانواده یهودیِ تحصیلکرده متولد شد. پدرش ادوارد زاکربرگ دندانپزشک و مادرش کارن کمپنر روانپزشک بود. او کوچکترین فرزند و تنها پسر خانواده، با سه خواهر به نام‌های رندی، دانا و آریل بود. پدربزرگ و مادربزرگ او مهاجرانی از آلمان، لهستان و اتریش بودند که از پیامدهای جنگ جهانی دوم گریخته بودند.
کودکی و نبوغ زودهنگام
- استعداد برنامه‌نویسی:
- در ۱۰ سالگی برنامه‌نویسی را آغاز کرد و در ۱۲ سالگی با زبان Atari BASIC یک پیام‌رسان خانگی به نام ZuckNet ساخت که کامپیوترهای خانه و مطب پدرش را به هم متصل می‌کرد.
- پدرش با استخدام دیوید نیومن (متخصص برنامه‌نویسی) به آموزش او پرداخت، اما مارک به سرعت از معلم خود پیشی گرفت.
- دبیرستان و پیشنهادهای شغلی:
- در آکادمی فیلیپس اکستر در رشته‌های علوم کامپیوتر و ادبیات کلاسیک تحصیل کرد و دیپلم گرفت.
- نرم‌افزار Synapse را توسعه داد؛ یک پخش‌کننده هوشمند موسیقی که عادات کاربران را تحلیل می‌کرد. این پروژه توجه مایکروسافت و AOL را جلب کرد، اما او پیشنهاد خرید و همکاری را رد کرد.
دانشگاه هاروارد و تولد فیسبوک
- پروژه‌های دانشگاهی جنجالی:
- CourseMatch (2003): ابزاری برای انتخاب واحد و تشکیل گروه‌های مطالعاتی.
- Facemash (2003): وب‌سایتی که عکس دانشجویان را برای رای‌گیری به “جذاب‌ترین” نمایش می‌داد. این پروژه به‌دلیل نقض حریم خصوصی و از کار انداختن سرور دانشگاه، منجر به اخطار انضباطی شد.
- تأسیس فیسبوک:
- در ۴ فوریه ۲۰۰۴، با همکاری ادواردو ساورین، اندرو مک‌کالم، کریس هیوز و داستین موسکوویتز، وب‌سایت thefacebook.com را راه‌اندازی کرد. این پلتفرم ابتدا فقط برای دانشجویان هاروارد بود و کاربران ملزم به استفاده از ایمیل دانشگاهی و عکس واقعی بودند.
- پس از جذب ۴۰۰۰ کاربر، دانشگاه را ترک کرد تا تمام‌وقت روی فیسبوک کار کند.
دعاوی حقوقی
- هاروارد کانکشن: دانشجویانی چون دیویا نارندرا و برادران وینکلووس ادعا کردند زاکربرگ ایده‌شان را سرقت کرده است. در نهایت دادگاه او را به پرداخت ۴۵ میلیون دلار غرامت محکوم کرد.
رشد فیسبوک و تبدیل به غول فناوری
نقاط عطف رشد شرکت:
| سال | رویداد | توضیحات |
|---|---|---|
| ۲۰۰۴ | جذب سرمایه | پیتر ثیل با سرمایه‌گذاری ۵۰۰ هزار دلار، ۱۰.۲٪ سهام را خرید. |
| ۲۰۰۵ | گسترش کاربری | فیسبوک به دبیرستان‌ها و دانشگاه‌های بین‌المللی گسترش یافت. |
| ۲۰۱۲ | عرضه عمومی | بزرگترین عرضه اولیه سهام یک شرکت اینترنتی با ارزش ۱۶ میلیارد دلار. |
| ۲۰۲۱ | تغییر نام به متا | تمرکز بر توسعه متاورس (دنیای مجازی تعاملی). |
خریدهای کلیدی:
- اینستاگرام (۲۰۱۲): ۱ میلیارد دلار
- واتس‌اپ (۲۰۱۴): ۱۹ میلیارد دلار
- Oculus VR (۲۰۱۴): ۲ میلیارد دلار (هدست‌های واقعیت مجازی).
چالش‌ها و انتقادات
- نقض حریم خصوصی:
- جریمه ۵ میلیارد دلاری توسط کمیسیون تجارت فدرال در ۲۰۱۸ به‌دلیل سوءمدیریت داده‌های کاربران.
- تأثیر بر انتخابات:
- فیسبوک متهم به انتشار اخبار جعلی در انتخابات ۲۰۱۶ آمریکا و تأثیرگذاری بر پیروزی ترامپ شد.
- آسیب به کودکان:
- در سال ۲۰۲۴، زاکربرگ در مجلس سنا از خانواده‌های قربانیان خودکشی نوجوانان به‌دلیل آسیب‌های روانی شبکه‌های اجتماعی عذرخواهی کرد.
زندگی شخصی و فعالیت‌های بشردوستانه
- ازدواج و خانواده:
- در ۲۰۱۲ با پریسیلا چن (دانشجوی پزشکی چینی-آمریکایی) ازدواج کرد. آنها سه دختر به نام‌های ماکسیما، آگوست و یک دختر سوم دارند.
- فعالیت‌های خیریه:
- در ۲۰۱۵ متعهد شدند ۹۹٪ ثروتشان (معادل ~۷۸ میلیارد دلار) را از طریق بنیاد چن-زاکربرگ به امور آموزشی، علمی و بهداشتی اهدا کنند.
- اهدای ۱۰۰ میلیون دلار برای نجات نظام آموزشی نیوجرسی.
- بازگشت به مذهب:
- پس از دوره‌ای از بی‌خدایی، در ۲۰۱۶ اعلام کرد: «مذهب بسیار مهم است» و هانوکا و کریسمس را به‌طور همزمان تبریک گفت.
فلسفه کاری و میراث
- اصول موفقیت از نگاه زاکربرگ:
- شجاعت در شروع: حتی بدون نقشه کامل (“حرکت کن، حتی اگر هدف مبهم است”).
- تمرکز بر تأثیر اجتماعی: “دسترسی همه به اطلاعات” به‌جای تمرکز صرف بر سود.
- استخدام بهترین‌ها: استخدام نیروهای متخصص برای شتاب‌دهی به رشد.
- متاورس:
- تغییر نام فیسبوک به متا در ۲۰۲۱، نشان‌دهنده تمرکز او بر ساخت دنیای مجازی تعاملی به‌عنوان “اینترنت نسل بعدی”.
سخن پایانی
مارک زاکربرگ نماد نسل جدیدی از کارآفرینان است که فناوری را با جسارت و جاه‌طلبی بی‌حد ترکیب می‌کند. از یک برنامه‌نویس نوجوان تا مالک سومین امپراتوری دیجیتال جهان (با ۳ میلیارد کاربر فعال)، مسیر او پر از نوآوری، جنجال و تحول است. اگرچه میراث او با انتقاداتی درباره اخلاق دیجیتال گره خورده، اما تأثیرش بر ارتباطات انسانی غیرقابل انکار است. همان‌طور که خود می‌گوید:
“بزرگترین ریسک این است که هیچ ریسکی نکنی.”