- تولد و خانواده: آگاتا مری کلاریسا میلر در ۱۵ سپتامبر ۱۸۹۰ در تورکی، دوونِ انگلستان به دنیا آمد. پدرش فردریک میلر (آمریکایی) و مادرش کلارا بومر (اشرافی انگلیسی) بودند. او کوچک‌ترین فرزند خانواده و دارای یک خواهر و برادر بزرگ‌تر بود .
- تحصیلات: مادرش مخالف آموزش رسمی تا هشت سالگی بود، بنابراین آگاتا عمدتاً در خانه تحصیل کرد و خواندن را در چهار سالگی آموخت. در نوجوانی برای آموختن موسیقی و آواز به پاریس فرستاده شد .
- تأثیر جنگ جهانی اول: در طول جنگ به‌عنوان پرستار در بیمارستان‌های صلیب سرخ خدمت کرد. تجربه کار در داروخانه‌ها، دانش عمیقی درباره سموم به او داد که بعدها در داستان‌هایش استفاده شد .
حرفه ادبی و شاهکارها
- شروع نویسندگی: نخستین رمانش، ماجرای اسرارآمیز در استایلز (۱۹۲۰)، پس از شش بار رد شدن توسط ناشران منتشر شد. این اثر هرکول پوآرو، کارآگاه بلژیکی معروفش را معرفی کرد .
- شخصیت‌های ماندگار: در رمان قتل در خانه کشیش (۱۹۳۰)، خانم مارپل، کارآگاه آماتور سال‌خورده را خلق کرد که به‌اندازه پوآرو محبوب شد .
- سبک منحصربه‌فرد: داستان‌هایش با پیچیدگی طرح‌ریزی، غافلگیری‌های هوشمندانه و پایان‌بندی‌های غیرقابل پیش‌بینی شناخته می‌شد. منتقدان او را “ملکه تعلیق” می‌نامند .
- آثار شاخص:
- قتل راجر آکروید (۱۹۲۶): با روایت راوی قاتل، انقلابی در ژانر جنایی ایجاد کرد .
- قتل در قطار سریع‌السیر شرق (۱۹۳۴): در هتل پرا پالاس استانبول نوشته شد و به‌خاطر پایان اخلاقی جنجالی مشهور است .
- و سپس هیچ‌کس نماند (۱۹۳۹): پرفروش‌ترین کتابش با بیش از ۱۰۰ میلیون نسخه فروش .
زندگی شخصی و فرازونشیب‌ها
- ازدواج اول و بحران: در ۱۹۱۴ با آرچیبالد کریستی ازدواج کرد و صاحب دختری به نام رزالیند شد. در ۱۹۲۶، پس از مرگ مادر و خیانت همسر، به‌مدت ۱۰ روز ناپدید شد. او را در هتلی با نام معشوقه همسرش یافتند و ادعا کرد دچار فراموشی شده است. این حادثه همواره مورد بحث باقی ماند .
- ازدواج دوم: در ۱۹۳۰ با ماکس مالوان، باستان‌شناس ۱۴ سال جوان‌تر از خود ازدواج کرد. همراهی او در سفرهای باستان‌شناسی به خاورمیانه (از جمله ایران و عراق)، الهام‌بخش آثاری مانند قتل در بین‌النهرین شد .
- نام مستعار: شش رمان عاشقانه با نام “مری وست‌ماکوت” منتشر کرد، اما شهرت اصلی‌اش در ژانر جنایی باقی ماند .
میراث و درگذشت
- رکوردهای تاریخی:
- پرفروش‌ترین نویسنده تمام ادوار با بیش از ۲ میلیارد نسخه فروش کتاب (طبق رکوردهای گینس) .
- نمایشنامه تله موش (۱۹۵۲) با اجرای پیوسته بیش از ۲۷,۰۰۰ بار، طولانی‌ترین اجرای تاریخ تئاتر جهان است .
- جوایز: نخستین دریافت‌کننده جایزه استاد بزرگ از مجمع معمایینویسان آمریکا (۱۹۵۵) و دریافت عنوان DBE (بانوی فرمانده امپراتوری بریتانیا) در ۱۹۷۱ .
- درگذشت: در ۱۲ ژانویه ۱۹۷۶ در ۸۵ سالگی درگذشت. حقوق آثارش اکنون در اختیار نوه‌اش، ماتیو پریچارد، است .
گاهشمار زندگی آگاتا کریستی
| سال | رویداد |
|---|---|
| 1890 | تولد در تورکی، انگلستان |
| 1914 | ازدواج با آرچیبالد کریستی |
| 1920 | انتشار اولین رمان با معرفی پوآرو |
| 1926 | ناپدید شدن مرموز به مدت ۱۰ روز |
| 1930 | ازدواج با ماکس مالوان |
| 1934 | نوشتن قتل در قطار سریع‌السیر شرق در استانبول |
| 1952 | نخستین اجرای نمایش تله موش |
| 1971 | دریافت عنوان DBE |
| 1976 | درگذشت در آکسفوردشر |
آگاتا کریستی نه‌تنها با خلق شخصیت‌هایی جاودان، ادبیات جنایی را متحول کرد، بلکه با زندگی پرماجرایش — از ناپدید شدن مرموز تا سفرهای باستان‌شناسی — خود به‌گونه‌ای به شخصیتی رازآلود در داستان‌هایش تبدیل شد. امروز اتاق هتل پرا پالاسِ استانبول، جایی که قتل در قطار سریع‌السیر شرق را نوشت، به‌عنوان موزه‌ای به یاد او حفظ شده است .